Calisia – Fabryka Fortepianów w Kaliszu

Kalisz, czyli niezwykle malownicze miasto, będące jednym z polskich symboli, słynie z bogatej historii, kultury i tradycji. Jednym z unikatowych skarbów tego miejsca przez lata była Calisia, czyli majestatyczna fabryka fortepianów, która zachwycała zarówno miłośników muzyki, jak i znawców rzemiosła fortepianowego na całym świecie. Co warto o niej wiedzieć?

Historia powstania fabryki i jej rozwój oraz rozbudowa

Fabryka Fortepianów i Pianin „Calisia” w Kaliszu, która działała w latach 1878–2007, to jedna z najbardziej topowych firm produkujących instrumenty muzyczne w naszym kraju. Jej początki sięgają 1873 roku, kiedy to Gustaw Arnold Fibiger I założył pracownię naprawczą. Jednak za formalną datę powstania fabryki uznaje się rok 1878, kiedy to Fibiger zbudował swój pierwszy fortepian. Od tego czasu rozpoczęła się ciekawa historia tej fabryki, która przez ponad sto lat wytwarzała pianina i fortepiany. 

W pierwszych latach swojej działalności fabryka prężnie się rozwijała. W 1884 roku firma wyprodukowała około 60 instrumentów i zatrudniała aż 14 pracowników. Rok później wartość produkcji wyniosła 6000 rubli przy zatrudnieniu siedmiu osób. Rok później Gustaw Arnold Fibiger I skonstruował wielki fortepian koncertowy o długości 240 cm, który zdobył rozgłos na wystawie warszawskiej. W 1898 roku fabrykę przeniesiono na ulicę Szewską, wyposażając ją w silnik parowy o sporej mocy. W efekcie zakład pozyskał wielu odbiorców i dysponował sporymi składami w prawie wszystkich większych miastach Królestwa Polskiego i Rosji. W 1900 roku ukończono nowy budynek fabryczny. Niedługo później zakład z silnikiem gazowym o mocy 12 KM zatrudniał 40 osób, a w 1903 roku – 31 osób, przy rocznej produkcji o wartości 37 800 rubli. W latach pomiędzy 1905–1910 zatrudnienie przeciętne wynosiło około 50 osób, a roczne obroty sięgały 75 tysięcy rubli, co dało fabryce bardzo wysoką pozycję w polskim przemyśle fortepianowym.

Calisia – działalność przed i po I wojnie światowej

Od 1911 roku, po rozbudowie, zakład dysponował pięknym budynkiem czteropiętrowym z suszarniami i magazynami oraz silnikiem gazowym o mocy 57 KM. W 1912 roku zatrudnienie było coraz większe, a roczne obroty zwiększały się. Przed I wojną światową fabryka potencjalnie mogła zatrudniać ponad 200 osób i produkować nawet 1000 instrumentów w skali rocznej. W trakcie I wojny światowej fabryka uległa częściowemu zniszczeniu, aczkolwiek odbudowę prowadził syn założyciela, Gustaw Arnold Fibiger II. Po jego zgonie w 1926 roku zarządzanie zakładem przejęli spadkobiercy oraz popularny Karol Broniszowski.

W latach 1922–1926 zatrudnienie wynosiło 150 osób, zaś w 1930 roku – 120 osób, przy produkcji 500 produktów rocznie. W następnych latach fabryka zatrudniała już 75 pracowników, a jej kapitał wynosił 412 589 zł. W 1936 roku sprzedano instrumenty za około ćwierć miliona złotych, przy kapitale 520 000 zł i zatrudnieniu kilkudziesięciu pracowników. Przed II wojną światową fabryka miała możliwą zdolność produkcyjną wynoszącą 2500 instrumentów w skali jednego roku.

Fabryka w czasach PRL – co musisz wiedzieć?

Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Kalisza fabryka przeszła pod zarząd państwowy. Pierwszym dyrektorem został Aleksy Konieczny, który obronił zakład przed rabunkiem i uruchomił produkcję mebli. W 1947 roku wyprodukowano pierwszy powojenny instrument, a więc piękne pianino Arnold Fibiger. Mimo zaangażowania właściciela władze państwowe znacjonalizowały fabrykę trzy lata po zakończeniu II wojny światowej, a Gustaw Arnold Fibiger III został zatrudniony na stanowisku dyrektora, a później naczelnego konstruktora. W latach 50. fabryka tworzyła instrumenty, które cieszyły się niemałym zainteresowaniem za granicą. W 1950 roku pierwsze cztery instrumenty wyprodukowane w fabryce zostały wystawione na targach w Poznaniu i Sztokholmie, co zaowocowało zamówieniami ze strony państw skandynawskich. Dwa lata później firma rozszerzyła rynki eksportowe o kraje takie jak Związek Radziecki, Brazylia, a nawet Afganistan. 

Lata 90. i zamknięcie fabryki – najważniejsze informacje

W ostatniej dekadzie XX wieku budynek fabryki wpisano do rejestru zabytków. Co smutne, w latach 90. fabryka zaczęła borykać się z niemałym zadłużeniem. W 2000 roku fabryka została częściowo wykupiona przez zakłady UNITRA, aczkolwiek mimo inwestycji nie udało się jej uratować przed bankructwem. W 2007 roku oficjalnie zakończono produkcję, a majątkiem fabryki dysponował likwidator. W 2009 roku prawa do marki „Calisia” wykupiła spółka Vershold. W związku z 200. rocznicą urodzin Fryderyka Chopina powstał pomysł wznowienia produkcji instrumentów „Calisia”. Przed kilkunastoma laty zaprojektowano i wyprodukowano limitowaną edycję 100 fortepianów sygnowanych logo „Chopin 2010 – Calisia Special Edition”. Produkcja fortepianów i pianin odbywa się częściowo w krajach azjatyckich, z wykończeniem w naszym państwie. W 2016 roku doszło do podjęcia decyzji o przebudowie starej fabryki fortepianów na hotel. Przebudowa rozpoczęła się 9 stycznia 2017 roku, a chwilę później doszło do wyburzenia sporej części fabryki. W 2019 roku otwarto hotel „Calisia One”, który zachowuje historyczne elementy fabryki, łącząc je z nowoczesnym designem.