Historia Żydów w Polsce

Temat Żydów zawsze wzbudzał kontrowersje. Na przestrzeni wieków można było spotkać się z różnymi postawami względem tego narodu. Znalazł on swoje schronienie właśnie w Polsce. Oczywiście stosunki polsko-żydowskie nie zawsze były dobre. Wiele osób nadal ma negatywny obraz Żyda, który spiskował i bogacił się kosztem Polaków. Warto jednak poznać dokładniej historię, oprzeć się na faktach zamiast bazowania i powielania mitów.

Skąd Żydzi przybyli do Polski?

Historia Żydów na ziemiach polski rozpoczęła się w X wieku, kiedy to przybyli do nich pierwsi emigranci. Mieli oni postać kupców, a ich celem było handlowanie, wymienianie się towarami. Przybyli do Polski z obszarów arabskich w celu nabycia skór i niewolników. W zamian na to oferowali spore ilości dirhemów. Niektórzy Żydzi mieli swoje stancje na ziemiach polskich, w których składowali tysiące dirhemów. Duże zmiany nastąpiły pod koniec XI wieku, kiedy to doszło do napadów na dzielnice żydowskie w nadreńskich miejscowościach. Krzyżacy z Niemiec postanowili w ten sposób uregulować swoje długi wobec kupców żydowskich, czyli poprzez likwidowanie wskazanych przez nich wierzycieli.

Nastąpiła też pierwsza faza napływu żydowskich fachowców od pieniądza. Trzeba pamiętać o tym, że ziemie polskie były przez stulecie podbijane. Miejsce miało też masowe sprzedawanie tubylczych niewolników. Nic więc dziwnego, że zaczęły one przyciągać osadników z różnych części Europy. To właśnie Żydzi europejscy stanowili przez dłuższy czas głównych fachowców od pieniądza. Byli innowiercami, którzy udzielali kredytu z procentem w postaci lichwy. Było to jednak potępiane przez wyznawców islamu i chrześcijan. Zdecydowana większość Żydów przybywała do Polski z Niemiec, przez co posługiwali się oni językiem niemieckim. Z czasem uległo to jednak zmianie. Żydzi polscy mieli swój własny język, czyli jidysz. W ten sposób chcieli ono odciąć się od niemieckich dialektów i średniowiecznych plattów.

Wysoka pozycja Żydów i ochrona władcy

Warto też wiedzieć, że za tłoczenie monet Mieszkowi Starszemu odpowiadali właśnie żydowscy fachowcy. Miało to miejsce w drugiej połowie XII wieku. Znajdowały się na nich hebrajskie napisy, którym celem było wychwalanie księcia. Dla Żydów był on czymś w rodzaju protektora, dlatego oddawali mu cześć. Wiele osób pamięta z lekcji historii, że to właśnie Żydzi jak słudzy skarbu zostali objęci ochronną księcia. Dowodu nie trzeba daleko szukać, jest on widoczny nawet teraz.

Wystarczy spojrzeć na Drzwi Gnieźnieńskie z XII wieku, które znajdują się w katedrze gnieźnieńskiej. Jeśli ktoś postanowił w jakiś sposób skrzywdzić takich Żydów, czyli znajdujących się pod ochronną władcy, musiał liczyć się z bardzo negatywnymi konsekwencjami. Równało się to z obrażaniem majestatu, czyli z naruszaniem interesów samego księcia. Niestety żydowscy fachowcy nie cieszyli się uznaniem wśród społeczeństwa. To właśnie oni odpowiadali za pobieranie podatków, które oczywiście nakładał książę.

Dalsze losy Żydów w Polsce

W XIII wieku, gdy rządził Bolesław Pobożny, Żydzi uzyskali wiele przywilejów. Pierwszy został wydany dla gminy żydowskiej w Kaliszu. Zamieszkujący ją Żydzi mogli liczyć na ochronę swojej osoby, własnych interesów, świątyń i cmentarzy. Z kolei za czasów panowania Kazimierza Wielkiego w XIV wieku przywilej ten przestał ograniczać się do gminy. Został rozszerzony na całą Polskę. Żydzi zaczęło jeszcze chętniej osiedlać się na polskich ziemiach, bo mieli ochronę i jednocześnie nie musieli obawiać się prześladowań ze strony władców zachodnich.

Z kolei Papież Innocenty III nakłonił do anulowania oprocentowania długów chrześcijan wobec Żydów. Wymusił też na możnowładcach, aby nosili oni specjalny strój w celu ich oznakowania. Z czasem naród żydowski zaczął obracać się w swoim zamkniętym, własnym kręgu. Powstał nawet samorząd Żydów. Byli oni handlowymi pełnomocnikami szlachty. Stan żydowski ulegał ciągłej poprawie. Sytuacja Żydów pogorszyła się w drugiej połowie XVII wieku, zwłaszcza po III rozbiorze Polski. Po inwazji nazistowskich Niemiec rozpoczęła się eksterminacja żydowskiej ludności. Po wojnie ocalali wyemigrowali z Polski.